Autor: Karol Gołębiewski

Lekarz Oddziału Kardiochirurgii, poszukiwacz potwierdzenia popularnych informacji z zakresu suplementacji w świecie badań naukowych.

Jednym z częstych problemów dotykających pacjentów onkologicznych są nudności i wymioty: według dostępnych statystyk, takich przypadłości doświadcza ponad 90% osób poddanych niektórym rodzajom chemioterapii i ponad 80% w przypadku radioterapii⁽¹⁾.

Nudności i wymioty w trakcie chemioterapii

Nieprzyjemne doznania nie muszą być związane z leczeniem, bywa, że wynikają z przebiegu choroby. Zdaniem pacjentów obok utraty włosów, przewlekłego uczucia zmęczenia i zaburzonego odczuwania smaku to właśnie wspomniane powyżej dolegliwości najbardziej przyczyniają się do obniżenia jakości życia i pogorszenia poczucia dobrostanu⁽²⁾.

Nudności i wymioty mogą nieść ze sobą poważne konsekwencje, takie jak odwodnienie czy zaburzenia elektrolitowe⁽³⁾ (nie każdy ma świadomość, że bywają one stanami bezpośredniego zagrożenia życia np. nieprawidłowe stężenie potasu w surowicy krwi może wywołać groźne zaburzenia rytmu serca, a nawet doprowadzić do zatrzymania krążenia).

Chemioterapia a brak apetytu

Nie bez znaczenia jest także brak apetytu - ciężka choroba i agresywne leczenie w znacznym stopniu zwiększają zapotrzebowanie kaloryczne, które powinno zostać zaspokojone w celu utrzymania prawidłowego stopnia odżywienia organizmu ⁽³⁾ - tym bardziej istotne jest, żeby chory posiłki przyswajał, a nie zwracał.

Przerwanie chemioterapii

Warto pamiętać, że część pacjentów zniechęcona działaniami niepożądanymi decyduje się na przerwanie terapii, tym samym odbierając sobie szansę na wyzdrowienie. Właśnie dlatego redukcja objawów jest równie istotna, co leczenie choroby podstawowej.

Leki przeciwwymiotne w chorobie nowotworowej

Ze względu na złożoną genezę nudności i wymiotów w postępowaniu konwencjonalnym najczęściej należy zastosować kilka leków o różnych mechanizmach działania. Jak zawsze, każdy z nich niesie ze sobą ryzyko efektów ubocznych, a terapia nie zawsze przynosi poprawę (skuteczność leczenia przeciwwymiotnego szacuje się na 70-80%)⁽⁴⁾. W związku z tym warto pochylić się nad alternatywnymi metodami zwalczania dolegliwości.

Przeciwwymiotne działanie CBD w chorobie nowotworowej

Pierwsze badania poświęcone użyciu kanabinoidów w celu opanowania mdłości i wymiotów wywołanych przez chemioterapię przeprowadzono na przełomie lat 70 i 80 ubiegłego stulecia. Początkowo w doświadczeniach używano delta-9-tetrahydrokanabinolu (THC, znanego z efektu narkotycznego) i jej syntetycznych odpowiedników. Uzyskane efekty były na tyle dobre, że preparaty otrzymały oficjalną rejestrację i mogły zostać wdrożone do standardowego leczenia^{(5, 6)}. Poza działaniem przeciwwymiotnym, jeden z wyprodukowanych laboratoryjnie kanabinoidów - dronabinol, sprawdził się jako lek zwiększający apetyt. Kilka prób przeprowadzonych w latach 80’ potwierdziło wysoką skuteczność THC - substancja okazała się być co najmniej tak samo efektywna, jak stosowane ówcześnie przeciwwymiotnie farmaceutyki^{(7, 8)}. Co ciekawe, pierwsze próby kliniczne przeprowadzono jeszcze przed odkryciem układu endokanabinoidowego! Po opisaniu nieznanych dotąd neurohormonów (czyli związków chemicznych, które przekazują informacje między komórkami), a także receptorów kanabinoidowych CB1 i CB2 (które z kolei pomagają odczytać takie informacje), wiele poczynionych wcześniej obserwacji znalazło swoje naukowe wytłumaczenie.

Wyłączenie uczucia mdłości i odruchu zwracania

Uznaje się, że kanabinoidy, łącząc się z receptorami CB1 zlokalizowanymi w przewodzie pokarmowym osłabiają ruchy perystaltyczne jelit (zwane potocznie ruchami robaczkowymi), tym samym ograniczając wymioty. Jednocześnie wpływają na ośrodkowy układ nerwowy, niejako wyłączając uczucie mdłości i odruch zwracania.

Dokładny opis wspomnianych mechanizmów jest tematem wielu prac naukowych, a wiele pytań w dalszym ciągu nie doczekało się odpowiedzi, uznajmy więc, że zagłębianie się w fizjologię, biochemię i biologię komórkową przekracza zakres niniejszego artykułu.

Chociaż pierwsze badania oceniające wpływ kanabinoidów na niepożądane skutki chemioterapii dotyczyły głównie THC i syntetyków, z początkiem lat dwutysięcznych zaczęto z zaciekawieniem przyglądać się CBD - substancji bezpiecznej, pozbawionej działania narkotyzującego, łatwo dostępnej i legalnej w Polsce.

Odkryto, że kanabidiol wykazuje mniejsze powinowactwo do receptorów CB1 i CB2, niż pozostałe poddane badaniom kanabinoidy⁽⁹⁾. Mimo tego już w niewielkich dawkach (1- 5mg/kg) okazał się być wysoce skuteczny w hamowaniu wymiotów w czasie leczenia cisplatyną⁽¹⁰⁾ (to jeden z leków onkologicznych o bardzo szerokim zastosowaniu. Używa się go w terapii m.in. raka jądra, płuca, pęcherza moczowego, macicy czy jajnika. Ze wszystkich chemioterapeutyków najczęściej wywołuje nudności i wymioty, które mogą utrzymywać się nawet do 2 tygodni po zakończeniu terapii).

Kolejne badania potwierdziły, że efekt przeciwwymiotny CBD jedynie w małym stopniu zależy od przyłączenia się do receptorów CB1 i CB2 - podanie leku, który je blokuje nie osłabiło działania kanabidiolu. Okazuje się, że substancja oddziałuje przede wszystkim na układ serotoninergiczny - jeden z najistotniejszych systemów przekaźnictwa informacji w ludzkim organizmie, w którym substancją sygnałową jest serotonina (zwana potocznie hormonem szczęścia).

Wyniki badań pozwalają sądzić, że w leczeniu wymiotów i nudności związanych z chemioterapią powinniśmy pozostać przy minimalnej skutecznej dawce. Doświadczenia na szczurach i ryjówkach potwierdzają skuteczność do 10 mg/kg, przekroczenie tej ilości powodowało ustąpienie efektu terapeutycznego, bądź nasilenie dolegliwości⁽¹¹⁾.

Udowodniono, że efekt przeciwwymiotny CBD obserwuje się zarówno w przypadku zastosowania go przed, jak i w trakcie chemioterapii ⁽¹²⁾.

Podsumowanie:

• Kanabinoidy wykazują skuteczność w leczeniu wymiotów i nudności związanych z leczeniem onkologicznym.
• CBD - legalny i bezpieczny związek zawarty w konopiach - działa przeciwwymiotnie, zarówno bezpośrednio - poprzez układ endokanabinoidowy, jak i pośrednio - przez receptory serotoninowe,
• Dawkowanie CBD należy rozpocząć od 1 kropli 2-3 x dziennie i, w razie potrzeby, zwiększać o 1 kroplę co 2 dzień,
• Warto dodać, że kanabidiol jest skuteczny także w leczeniu bólu związanego z chorobą nowotworową.
• Stosowanie go w trakcie chemioterapii może przynieść znacznie więcej korzyści, niż opisany powyżej efekt przeciwwymiotny.

Dawkowanie CBD

Niektórzy odczuwają korzyści płynące z CBD już w mikrodawkach, a jako, że ludzki organizm nie wykształca tolerancji na kannabidiol, nie ma konieczności ich zwiększania. Więcej o dawkowaniu CBD

Czy CBD jest bezpieczne?

Restrykcyjna amerykańska państwowa agencja FDA (Food and Drug Administration) zatwierdziła preparaty zawierające CBD w leczeniu dzieci już od 2. roku życia. Terapię chorób przewlekłych, zwłaszcza, w przypadku osób przyjmujących konwencjonalne farmaceutyki, powinien prowadzić lekarz znający się na medycynie konopnej. CBD metabolizowane jest w wątrobie, podobnie, jak niektóre leki. Specjalista pomoże dobrać optymalny, maksymalnie wydajny i bezpieczny sposób dawkowania.

Czy CBD jest legalne

Wraz z rosnącą popularnością olejków konopnych wiele osób zastanawia się nad kwestią legalności CBD. Zarówno w Polsce, jak i w wielu krajach Unii Europejskiej produkty CBD są całkowicie legalne. Warunkiem jest, aby zawierały mniej niż 0,2% THC (Δ9-tetrahydrokannabinol) i pochodziły z dopuszczonej do uprawy odmiany znajdującej się we wspólnym katalogu odmian roślin rolniczych, publikowanych przez Komisję Europejską.

Większość produktów CBD można kupić online. Zaleca się kupowanie bezpośrednio z oficjalnej strony marki produkującej produkty z CBD po zapoznaniu się z aktualnymi badaniami produktu (całkowita ilość kannabinoidów i ich spektrum, brak zanieczyszczeń i metali ciężkich.

1. Gilmore JW, Peacock NW, Gu A i wsp. Antiemetic Guideline Consistency and Incidence of Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting in US Community Oncology Practice: INSPIRE Study. J Oncol Pract 2013;10:68-772.
2. Sun CS, Bodurka DC, Weaver CB i wsp. Rankings and symptom assessments of side effects from chemotherapy: insights from experienced patients with ovarian cancer. Support Care Cancer 2005;13:219-277
3. Molassiotis A, Stamataki Z, Kontopantelis E. Development and preliminary validation of a risk prediction model for chemotherapy-related nausea and vomiting. Support Care Cancer 2013;21:2759-2767
4. Leppert W, Wache A, Nudności i wymioty wywołane chemioterapią i radioterapią u chorych na nowotwory, Onkologia po Dyplomie 2014
5. Emerging strategies for exploiting cannabinoid receptor agonists as medicines. Pertwee RG Br J Pharmacol. 2009 Feb; 156(3):397-411.
6. Delta-9-tetrahydrocannabinol in cancer chemotherapy: research problems and issues. Carey MP, Burish TG, Brenner DE Ann Intern Med. 1983 Jul; 99(1):106-14.
7. Tetrahydrocannabinol vs. prochlorperazine. The effects of two antiemetics on patients undergoing radiotherapy. Ungerleider JT, Andrysiak TA, Fairbanks LA, Tesler AS, Parker RG Radiology. 1984 Feb; 150(2):598-9.
8. Nabilone and metoclopramide in the treatment of nausea and vomiting due to cisplatinum: a double blind study. Crawford SM, Buckman R Med Oncol Tumor Pharmacother. 1986; 3(1):39-42.
9. Cannabidiol: an overview of some pharmacological aspects. Mechoulam R, Parker LA, Gallily R J Clin Pharmacol. 2002 Nov; 42(S1):11S-19S.
10. A comparative analysis of the potential of cannabinoids and ondansetron to suppress cisplatin-induced emesis in the Suncus murinus (house musk shrew). Kwiatkowska M, Parker LA, Burton P, Mechoulam R Psychopharmacology (Berl). 2004 Jul; 174(2):254-9.
11. Parker LA, Kwiatkowska M, Burton P, Mechoulam R (2004b) Effect of cannabinoids on lithium-induced vomiting in the Suncus murinus (house musk shrew). Psychopharmacology 171:156–161
12. The effect of cannabidiol and URB597 on conditioned gaping (a model of nausea) elicited by a lithium-paired context in the rat Erin M. Rock, Cheryl L. Limebeer, Raphael Mechoulam, Daniele Piomelli, Linda A. Parke

Zobacz również